Antioksidanlar Erkek İnfertilitesinde Faydalı mı?
Günümüzde çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerin yaklaşık yarısında, sorunun kısmen ya da tamamen erkek faktörüne bağlı olduğu bilinmektedir. Bu nedenle sperm kalitesini artırmaya yönelik yaklaşımlar hem çiftler hem de hekimler tarafından ilgiyle takip edilmektedir. Son yıllarda bu amaçla antioksidan takviyelerin kullanımı giderek yaygınlaşmıştır.
Peki, antioksidanlar erkek infertilitesinde gerçekten faydalı mıdır?
Erkek İnfertilitesi ve Oksidatif Stres
Oksidatif stres; vücutta zararlı etkileri olan serbest radikaller ile onları etkisiz hale getiren antioksidanlar arasındaki dengenin bozulmasıdır. Sperm hücreleri, yapıları gereği oksidatif strese oldukça duyarlıdır.
Artmış oksidatif stres;
Sigara kullanımı, ileri yaş, hava kirliliği, obezite ve sağlıksız yaşam tarzı gibi faktörler oksidatif stresi artıran başlıca nedenlerdir. Bu nedenle antioksidanların, serbest radikallerin zararlı etkilerini azaltarak sperm kalitesini artırabileceği düşünülmektedir.
Antioksidan Kullanımı Neden Bu Kadar Yaygın?
Antioksidan içeren takviyeler genellikle “doğal” ve “zararsız” olarak algılanmaktadır. Bu algı, birçok çiftin doktora danışmadan veya tedavi sürecinde ek olarak bu ürünleri kullanmasına neden olmaktadır. Özellikle yardımcı üreme teknikleri (IVF/ICSI) öncesinde ya da sırasında antioksidanlara sıkça başvurulmaktadır.
Ancak her “doğal” ürünün her birey için faydalı olduğu söylenemez.
Bilimsel Çalışmalar Ne Gösteriyor?
Bir tedavinin gerçekten etkili olup olmadığını anlayabilmek için güçlü bilimsel kanıtlara ihtiyaç vardır. Bu konuda yapılan güncel, çok merkezli ve randomize kontrollü büyük bir çalışmada (1), gebelik isteğiyle başvuran 1171 erkek değerlendirilmiştir.
Bu çalışmada antioksidan kullanan grup ile plasebo (etkisiz madde) kullanan grup karşılaştırılmış ve şu sonuçlara ulaşılmıştır:
Bu sonuçların olası nedenleri arasında, çalışmaya katılan her erkekte başlangıçta belirgin bir oksidatif stres yükünün olmaması yer almaktadır. Oksidatif stres yokken kullanılan antioksidanlar, fayda sağlamak yerine hücresel dengeleri bozarak “redüktif stres” adı verilen olumsuz bir duruma yol açabilir.
Bu bulgular, antioksidanların her zaman zararsız olmadığını göstermesi açısından önemlidir.
Antioksidanlar Gereksiz mi?
Hayır. Bu sonuçlar antioksidanların kesinlikle zararlı olduğu anlamına gelmez. Ancak şu noktalar önemlidir:
Doğru Yaklaşım Nasıl Olmalı?
Erkek infertilitesine yaklaşım, günümüzde IVF ve ICSI tedavilerinde olduğu gibi kişiye özel olmalıdır. Spermiyogram sonuçları, sperm DNA hasarı, yaşam tarzı faktörleri ve çiftin genel klinik durumu birlikte değerlendirilmelidir.
Gereksiz veya potansiyel olarak olumsuz etkiler yaratabilecek ilaç ve takviyelerin önüne geçebilmenin yolu, bilimsel verilere dayanan ve bireye özgü bir tedavi planı oluşturmaktır.
Fertilite yolculuğunda en değerli yaklaşım; kulaktan dolma bilgiler yerine, bilimsel kanıtlara dayalı, hekim kontrolünde yürütülen kişiye özel bir infertilite yönetimidir.
Referans:
1) de Ligny WR, de Bruin JP, Smits RM, et al. Antioxidant Treatment and the Chance to Conceive in Men Seeking Fertility Care: The SUMMER Randomized Clinical Trial. JAMA Netw Open. 2025;8(9):e2532405. Published 2025 Sep 2. doi:10.1001/jamanetworkopen.2025.32405
Dr. Nihat DEMİRKOL
