ERKEN VE İLERİ DÖNEM EMBRİYO GELİŞİMİ

Tüp bebek tedavisinde en önemli basamak, laboratuvar şartlarında embriyo gelişiminin sağlanmasıdır. Döllenme sağlandıktan sonra, laboratuvar koşulları ve çalışan ekibin tecrübesi dahilinde embriyo gelişimi takip edilerek uygun olan günde transfer işlemi gerçekleştirilir.

Ancak transfer günleri, merkezlerin stratejilerine, çiftin elde edilen yumurta sayısına, gelişmekte olan embriyo kalitesine göre değişim göstermektedir. Memorial Hastanesi Tüp Bebek Merkezi ‘nde, döllenmeden sonra embriyo gelişiminin 2, 3, 4, 5 ve 6. günlerinde embriyo transfer işlemi yapılabilmekle birlikte uygun şartlarda blastosist gelişiminin gerçekleştiği 4., 5. ve 6. gün transfer uygulaması tercih edilmektedir.

Erken Embriyo Gelişimi

Pronuklear değerlendirme ve sınıflandırma

Döllenme kontrolü IVF veya mikroenjeksiyon işleminden 12-18 saat sonra yapılır. Döllenme, kısaca tek bir sperm çekirdeğinin oositten gelen çekirdek ile aktive olmuş oosit sitoplazması içinde birleşmesi olarak özetlenebilir. Normal fertilizasyonda 2 pronükleus ve birinci ve ikinci kutup cisimciği gözlenir.

Bu evrede değerlendirilen parametreler ;

• Pronukleusların(PN) pozisyonu ve boyutu ,
• Çekirdekçik öncül cisimciklerinin (NPB) sayısı , büyüklüğü ve dağılımı,
• Kutup cisimciklerinin yerleşimi ve stoplazmik halonunu varlığı dikkate alınarak yapılır.

Yapılan çalışmalar PN oluşumu sırasında meydana gelen hatalar yada asenkronizasyonun, embriyonun kromozal yapısı ve anoploidi ile ilişkili olduğu gösterilmiştir.

Merkezimizde , pronücleus değerlendirmesi şu şekilde yapılmaktadır; A: Çekirdekçik öncü cisimcikleri büyük, kesişim noktasında ve sıralı B: Çekirdekçik öncü cisimcikleri küçük, kesişim noktasında ve sıralı C: Çekirdekçik öncü cisimcikleri büyük ve dağınık D: Çekirdekçik öncü cisimcikleri küçük ve dağınık E: Çekirdekçik öncü cisimcikleri büyüklü küçüklü, kesişim noktasında F: Çekirdekçik öncü cisimcikleri büyüklü, küçüklü ve dağınık G: Pronükleuslar birbirinden ayrı veya boyutları farklı J: Erken singami(erken birleşme)
		A skor pronükleus yapısı ve 2 polar cisim gözlenen normal döllenmiş yumurta

A,B,C,D,E,F normal döllenen zigot olarak kabul edilir ve embriyo gelişiminde fark gözlenmez. G,J olarak sınıflanan zigotlarda normal döllenen zigot olarak kabul edilir fakat diğerlerinden ayrı olarak takip edilir.

Bölünme Evresi Sınıflaması

Döllenen bir yumurta yaklaşık 20 saat sonra ilk mitotik bölünmeye başlayarak 2 hücreli bir embriyo oluşturmaktadır.  Bu dönemden itibaren embriyoların değerlendirmesi

• Blastomerlerin şekli ve boyutu ,
• Blastomerler arası fragmantasyon derecesi ,
• Blastomerlerdeki nukleus sayısı(mültinükleasyon)
• Sitoplazmik görünüm ve
• Erken kompaktlaşma gibi parametreler dikkate alınarak yapılır.

Bölünme hızına göre embriyonun sahip olduğu blastomer sayısı şayet günün beklenen limitleri arasında ise normal gelişen bir embriyo, eğer bu sayı düşükse yavaş gelişen bir embriyo olarak değerlendirilir. Normal bölünme hızına sahip bir embriyo 22-25. saatte 2 hücre, 2.günde (42-44 saat) 3-4 hücre, 3.günde(66-68 saatte) 6-8 hücre ve 4.günde ise birleşme işaretlerine bağlı olarak 10 ve üzerinde hücreye sahip olan embriyodur. Kalite değerlendirmesine göre ise eşit büyüklükte blastomer yapısına sahip olan, % 0-5 arasında fragmantasyon içeren ve sitoplazmasında belirgin granüler yapı gözlenmeyen embriyolar "I.kalite" olarak değerlendirilir. Bu değerlendirmeye göre kalite sıralaması şu şekilde olmaktadır;

Embriyo kalitesinin düşüşüyle birlikte embriyonun ileri gelişim gösterme, canlılığını devam ettirme ve implantasyon potansiyelide azalmaktadır.

44. saat 4 hücreli  embriyo		72. saat 8 hücreli ve  birleşme yok		72. saat 8 hücreli ve  birleşme başlamış

İleri Dönem Embriyo Gelişimi

Fertilizasyondan sonraki 4. günde gelişen embriyodaki hücre sayısı inseminasyonu takiben yaklaşık 96 saat sonra 16–20 hücre arasındadır. Kompaktlaşma hücrelerin daha yakın bir şekilde yapışmasına neden olan bir seri hücreler arası sıkı bağlantıların (dezmozom, gap junction) oluşması sonucu meydana gelir. Embriyo kompaktlaşmaya başladığı zaman morula adını alır. Moruladan sonra kavitasyon dönemi başlar. Kavitasyonun oluşması ile kaviteden salgılanan sıvı, blastosöl oluşumunu tetikler. Kavitasyon ilerledikçe kompaktlaşma sırasında hücrelerin (blastomerlerin) kutuplaşmasıyla iki farklı hüre grubunu (trofoektoderm-dış hücre kütlesi ve inner cell mass-iç hücre kütlesi) oluşturacaktır.

4.gün embriyolarının kalite değerlendirmesi şu şekilde yapılmaktadır;

4. gün 10 hücreli birleşme başlangıcı  gözlenen 3. kalite embriyolar		96. saat 4.gün morula aşamasındaki 2. kalite embriyo		96. saat 4. günde kavitasyon izlenen  1. kalite embriyo

Blastosist oluşumu inseminasyondan sonra 5. ve 6. günlerde gerçekleşir.

Embriyoları blastosist dönemine kadar takip etmenin önemli avantajlarından birisi de yavaş gelişen veya gelişimi duraksamış embriyoların ayırt edilebilmesidir.

Blastosist gelişiminin gözlenmesi ve blastosist transferinin yapılması, embriyonun rahim içine tutunmasını ve dolayısı ile asıl hedef olan gebelik şansının artmasını sağlar. Merkezimizde blastosist aşamasındaki embriyo transferi ile sağlanan gebelik oranları %65–70 dolaylarındadır.

Bilindiği gibi son yıllarda tüp bebek tekniklerinin kullanımına bağlı olarak çoğul gebelikler daha sık görülmektedir. Bunun en önemli nedeni fazla sayıda embriyonun rahme transfer edilmesidir. Blastosist transferi ile daha yüksek oranda gebelik elde etmek amaçlandığı gibi düşük sayıda ve en iyi kalitede seçilmiş olan 1 veya 2 embriyonun transferi ile çoğul gebeliklerin neden olabileceği riskler azaltılmaktadır. Merkezimizde bir veya iki blastosist transferi yapılan vakalarda üçüz gebelik görülme oranı %1’in altındadır

Merkezimiz bu stratejiyi başarı ile beş yıldır sürdürmekte olup, çoğul gebelik oranlarında dramatik azalmalar sağlanmakla birlikte yüksek gebelik oranları elde edilmektedir. Aynı zamanda, embriyo transferi sonrası, blastosist seviyesindeki embriyolar vitrifikasyon yöntemi ile başarılı bir şekilde dondurularak saklanmaktadır.